Posibles reis suevos do período escuro e lenda da fundación de Soria polos suevos

Posibles reis suevos do período escuro (468-550)

Recordemos que o primeiro reino occidental (europeo) en independizarse do imperio romano, foi o do pobo xermanos dos suevos asentándose na provincia romana da Gallaecia. Dende esta tendo o centro de poder o redor de súa capital, Bracara Augusta (Braga), conseguiron expandir seu poder as terras Lusitanas de Coimbra, as cales forman parte do reino permanente. O reino duraría uns 176 anos máis ou menos, dende o 410 o 556 da nosa era, e pasou períodos moi importantes con legados que nos duran ate tempos de hoxe, como a primeira grande cristianización da Europa, a división do territorio en dioceses e parroquias, a creación dos montes comunais, a expansión pola península ou seu declive nos conflitos contra os Visigodos.

Pero tamén tiveron un longo período moi escuro, un burato na súa historia do que apenas se sabe nada no tempo que Roma caía (476), nin sequera quen os reinou. Este longo tempo escuro comprende nada máis e nada menos que 82 anos, case a metade da historia do reino, e se debe en rasgos maiores, a varios factores.

Tal vez a máis importante, a morte do bispo de Aquae Flaviae (Chaves) e cronista Hidacio da Limia, o cal no seu “chronicón” foi narrando a súa vida e a chegada dos xermanos a península, inda que este usa unha expresión apocalíptica a hora de escribir, pois pensa que e o fin do mundo e os suevos son unha praga de deus, polo que súa lectura ten que ser interpretada no contexto que foi escrita, no fin dun mundo, o romano, e o comezo de outro, o medieval.

Interpretada a crónica de Hidacio, esta e a última do primeiro período do reino e súa morte no 469, sendo rei arriano Remismundo, nos deixa orfos de notizas e datos até o 550, onde aparecen novos cronistas como San Gregorio de Tours, Xoán de Bícalo ou San Isidoro de Sevilla. Mesmo así nos aparecen algúns datos que deben ser collidos con pinzas sobre posibles nomes de reis que puideron reinar nese período, aquí algúns.

Veremundo.

Entorno o 535, non se sabe se realmente existiu, segundo o investigador  portugués Salvador de Varíao aparece nunhas inscricións atopadas do século VI. O epígrafe que apareceu na igrexa de Veirâo, que posiblemente sexa a actual de Sâo Pedro de Rates, en Vila do Conde (O Porto), construída polos suevos e puña o seguinte; “No nome do señor, rematado este templo por Marispalla devota (monxa), a 13 días das calendas de abril do ano 573 (535), reinando o serenísimo rei Veremundo”.                                                                                                                      

O pouco que podemos saber deste monarca (no caso de que existiu) e que seria de fe arriana.

Pero disto hai moitas dubidas, pois hai quen di que as inscricións son do século VIII e refírense o moi posterior rei de galaico-ástur Vermudo ou Bermudo I, inda que a datación parece clara do 535, o que si nos diría que realmente existiu Veremundo,  pois o rei Bermudo e moi posterior.

Witerico, fundador de Guitiriz

Outro posible monarca desta etapa que nos chega polo folclore popular na lenda da fundación de Guitiriz (nome xermano). Segundo as lendas de Guitiriz (Lugo) o rei suevo Witerico fundou a vila no século VI. Pero recordar que tamén existiu posteriormente un rei visigodo con este mesmo nome que gobernou do 603 o 610, pero na lenda non fala nada de visigodos nin do século VII, senón dun rei suevo no século VI.

Outro nome que aparecen segundo algúns autores son Teodomundo e Riciliano, ou menos coñecidos Hémerico e Gardilia, pero dos cales eu cando menos non teño dato algún, polo que non poño a man no lume.

Desta forma a lista de reis suevos podería quedar desta maneira. Dicir que houbo períodos en que o reino se separou, polo que as datas de reis poden coincidir no tempo tendo distintas capitais estando o reino dividido en dous.

• Hermerico (409-438)      

• Reckila (438-448)  

• Reckiario (448-456)  

• Axiúlfo (456-457)     

• Maldras (457-460)                                                                                                                         

• Frantán (457-458)

• Frumario (460-464)

•  Reckimundo (458-463) 

•  Remismundo (458-469)   

•  Witerico? 

• Veremundo (535)     

• Karriarico (550-559)

• Ariamiro (559-561?)

• Teodomiro (561?-570)  

•  Miro (570-582)    

•   Eborico (582-583) 

•  Andeca (583-585)

•  Malarico (585-586)

Fundación de Soria polos suevos

Pouco coñecida e sen muita importanza dáselle a esta lenda, entee outras, da fundación de Soria polos suevos. Pero decir que algúns autores como Nicolas Rabal, ata a intentaron encadrar na historia, aquí súa teoría.

Historia de Soria por Nicolás Rabal

Adoptada por los Suevos su tradicional costumbre de tener á la vez dos reyes, para que nunca estuviera el trono vacante, siguióse como era consiguiente el establecimiento de dos cortes, una de las cuales fué la ciudad de Soria, como punto más á propósito para el objetó por su posición estratégica é inmediata á la frontera de los romano-visigodos,á quienes tenían continuamente enfrente y preparados para la defensa.

A este fin engrandecieron esta población y le dieron su propio nombre de Suevaria o Savaria, del que se deriva Soria, nombre que se extendió á toda la comarca. Los reyes Miros (Teodomiro y Miro), católicos puros, pues los demás habían sido indistintamente unos católicos y otros arrianos, vivieron en Soria como todos y dejaron como recuerdos la iglesia, hoy ermita de Nuestra Señora del Mirón, y el priorato de Nuestra Señora del Mercado ó de la Blanca, bajo la regla de San Benito, casa erigida por el rey Teodomiro que, como es sabido, protegió la fundación de muchos conventos. El rey godo Leovigildo, antes de subir al trono, manifestó su intento de someter bajo su yugo toda la península é imponer la herejía arriana (570 á 583) por lo que los católicos todos se declararon contra él, y el rey Miro, movido por el instinto de conservación y por su celo en pro de la religión católica, se declaró partidario de su hijo rebelde, san Hermenegildo, y penetró con sus tropas en la comarca de Zaragoza, perteneciente ya al reino visigodo.

Leovigildo acudió por este lado como por todas partes al peligro y sofocó la sublevación con sangre, atropellando por todo y rechazando á los Suevos, sin darles tiempo para defenderse, hasta la ciudad de Lugo. Soria, como era natural, fue la primera que Leovigildo arrasó y destruyó casi del todo, como lo hizo con Logroño en la Rioja. Por fin, afortunadamente, aunque el reino suevo desapareció, el sucesor de Leovigildo, su hijo Recaredo, se hizo católico y convirtió en protección la persecución de su padre, restaurando las ciudades arrasadas, por lo que Agreda y Soria se repusieron de los desastres sufridos, levantando nuevas iglesias y volviendo á su primer engrandecimiento. Narración es ésta en la que ponen mucho de su parte los cronistas de Soria.

Los historiadores de más crédito convienen todos en que los Suevos tenían el sistema de la doble monarquía, pero ninguno dice que Soria fuera una de sus dos Cortes: citan la Suevaria ó Savaria como sometida por el monarca godo Leovigildo, pero suponen que esta región era la que hoy comprende la provincia de Lugo: y por último todos convienen en que el rey Miro no reinaba en la Rioja ni por lo tanto en nuestra provincia que estaba más distante, puesto que desde luego cuentan que el monarca suevo los excitó á la rebelión, lo que indica que no eran súbditos suyos. 
Sin duda, ninguna que nuestros cronistas, al afirmar que la provincia de Savaria era la de Soria, se guiaron por la semejanza de los nombres y por lo que da lugar á presumir que sta tenga posibilidades de ser.

Engadir, tamén como hipótese, que tal vez no período primeiro dos suevos de expansión pola peninsula nos reinados de Hermerico, Reckila e Reckiario, no baleiro territorio que deixaron os vándalos na meseta norte e que os visigodos inda non chegaran, un grupo de suevos puidese asentarse nas terras de Soria e fundar a cidade.

Ermida de Nuestra Señora del Mirón, Soria.

Tui, antiga corte de reis e unha visión no fin do imperio romano e período xermano

Existen muitas vilas e cidades na terra galaica, no estado ou ata na Península Ibérica consideradas históricas, condais ou culturais, pero moi poucas na súa historia dentro de seus muros tiveran unha corte real, ou dúas cortes reais moi antigas fai 1400 anos atrás, neste caso Tui si pode presumir dela.

Repasemos os orixes da cidade que controlaba o paso do río Miño-sur, antes do ano 0 xa se cree que entre o Aloia e o Miño atoparíase o principal castro do tribo galaica dos Turonis, pertencentes a confederación tribal dos Grovios, que tería a capital nese mesmo castro. A día de hoxe non sabemos onde e o lugar no que se situaba este poboado, pode que debaixo da actual Tui, ou mesmo no Aloia ou nos seus redores. Coa chegada de Roma e a conquista, estes respetan a antiga organización tribal dos Grovios e constrúen xunto ese antigo castro (ou sobre del) Castellum Tude, a Tui romana.                                                                             

A esta nova cidade, unha das máis importantes da Gallaecia por controlar o paso do río Miño na vía romana XIX, atribúese como a outras a fundación heroica e mitolóxica dun heroe grego, Diomedes, fillo de Tideo (de onde di que ben o nome de Tui).

O tema, sabemos fora do escrito, que aparecen restos desa antiga Tui na zona de San Bartolomeu, onde incluso puido estar o foro e centro, dando a hipótese que se extendia do río Louro cara o outeiro onde se asenta a zona antiga, onde no alto puido perdurar un tempo o antigo castro capital dos Grovios e Turonios.                                                                                                                                    

Coas crises imperiais do baixo imperio romano, as guerras civís e a caída da economía o igual que a maioría das cidades da época, Tude (Tui) perdería poboación e fortificaríase por mor das guerras civís e as xa inminentes incursións dos pobos xermanos, trasladándose o centro de poder seguramente o outeiro onde se atopa a actual cidade, máis facil de defender e posiblemente sobre o antigo castro.

E a inicios do século V cando chega o pobo xermano dos Suevos a Gallaecia, e funda o primeiro reino medieval da Europa no ano 410-411 co rei Hermerico (recordar que Roma cae no 476). Cos suevos, non todo ía ser escuro e malo, e un exemplo e Tude, pois nese século se constitúe como diocese cristián, sendo unha das principais cidades do reino.

Recreación hipotética da bandeira sueva segundo a última descripción desta no século XV en Lugo.

Tamén engadir que non se puido librar por completo da violenza e hostilidades deste século, pois nos anos 445 e 446 estando reinando o segundo rei suevo, Reckila, outro pobo xermano coñecidos como os Vándalos, entran de sorpresa pola fos do Miño saqueando as terras de Turonio.                            Para resumir, o pai de Reckila, Hermerico (o primeiro rei suevo da Gallaecia), axudara as poucas forzas romanas existentes a expulsar da Hispania cara o norte de África a este belicoso pobo dos Vándalos, polo que ben seguro este ataque esporádico a Tui foi como vinganza e represalia do sucedido anos atrás, estando Reckila en Mérida. Foi rápido pero de seguro brutal, pois a día de hoxe a herdanza do nome “vándalo” non e casual, senón pola brutalidade deste pobo no pasado, e posible que terras do Baixo Miño, Louriña, O Condado e o Miño portugués arderan, e unha posible proba foi os restos atopados da vila romana de Angoares en Ponteareas, os cales datan deste período e pareceron totalmente carbonizados dun grande lume e destrución.         

Capital do reino con Reckimundo (459-463)

A mediados do século V, o reino dos entra nunha profunda crise e guerras internas, o ataque visigodo no ano 456 no cal mataron o enerxético rei Reckiario e saquearon a capital, Braga, deixa un reino orfo dun forte poder central, polo que entre os anos 457 e 463 o reino divídese en dous varias veces e até seis reis gobernan nese curto período.

E así que no ano 458 un nobre chamado Reckimundo rebelase o rei Remismundo, é se nomea rei da parte sur do reino e establece súa corte en Tude. Para a cidade este sería un tempo moi importante, pois até acuña moeda propia a cal duraría até un século despois. E posible que o rei Reckimundo construíse nas aforas as primeiras pedras do palacio rexio no lugar de Monterreal, en Pazos de Reis (para que vexades que os nomes dos lugares teñen seu sentido).

Para desgraza deste rei, Remismundo pese perder até a capital do norte, Lugo, reaparece con reforzos visigodos e reconquista o reino e volve centralizalo coa capital en Braga, deixando de ser Tude no ano 463 corte real.

Un ano despois a cousa inda foi a pior, pois no 464 prodúcese a revolta dos “aunonenses” nas terras de Tude contra o rei Remismundo. Non se sabe con certeza se foron os anteriores galaico-romanos donos das terras contra o poder centralizador de Remismundo, ou até partidarios do anterior rei Reckimundo, pero si sabemos que a resposta do rei non se fixo esperar, mandando un exercito dende Braga que acabou a revolta. Conta a lenda que un dos xovenes nobres suevos dese exercito era un tal Mondraco ou Mondrico, que para que vexades as voltas que da a historia, quedou nestas terras e foi o fundador de Mondariz. 

Corte real do rei visigodo Vitiza ou Witiza

Coa conquista dos Visigodos do reino suevo da Gallaecia no ano 586, este queda baixo os reis godos que tiñan súa corte en Toledo. Contase que Toledo era un alixo de víboras e perigaban nel a vida dos xovenes príncipes, polo que estes eran mandados a Tude para seren criados e educados alí, no lugar de Monterreal en Pazos de Reis, as aforas da cidade.

A finais do século VI o rei Égica manda a seu fillo, Vitiza, facerse cargo do antigo reino dos suevos da Gallaecia, polo que este volta restablecer a antiga corte de Tude. En torno o ano 700 Vitiza substitúe a seu pai como rei visigodo e reinaría até o 710, e polo menos durante un tempo, Tude pasa ser corte de todo o reino godo que se estendía dende o sur de Francia até o norte de Africa.

No primeiro período de Vitiza en Tude, sucede un feito importante segundo a crónica albeldense escrita muito despois no 881, pois xunto del tamén estaba o conde Favila, que posiblemente seria o antigo duque da Gallaecia. Segundo contan Vitiza e Favila discuten por un tema de amores (se di que Vitiza andaba coa muller de Favila) e o futuro rei godo mata a Favila dun bastonazo na cabeza. 

Rapidamente os achegados o finado escapan co fillo deste, un neno chamado Paio ou Pelayo a terras do norte, por mor de represalias contra el por parte de Vitiza. Ese neno no futuro sería o famoso Don Pelayo, que rebelase o poder conquistador dos musulmáns e pasa ser o caudillo ou pequeno rei da resistenza contra eles, co seu centro de poder en Cangas de Onís, Asturias, sendo posiblemente tamén fillo de Tui nacendo en esta. Dicir que a tradición xermana era por o nome do avó o fillo primoxénito, e sabedes que nome púxolle Pelayo o seu fillo? Favila, que reinaría dous anos en Cangas de Onís.

Unha posible visión de Tui en tempos dos suevos e visigodos

Por último imaxina como sería hipoteticamente a Tude ou Tui deste período antes da caída do reino visigodo e a chegada do poder musulmán. Posiblemente estaría emprazada no mesmo lugar actual, cun tempo relixioso destacado que sería o centro do poder da diocese e bispado. O outro lado do Miño, e posible que existira outro pequeno núcleo na zona de Valença controlando o paso a outra ribeira da vía XIX, e xunto ambas, o porto ribeireño. Nas aforas fora das murallas, no lugar de Monterreal en Pazos de Reis, o centro de poder político da zona, que controlaría o sur da provincia de Pontevedra e parte do norte de Portugal, sendo un referente no mundo desa época.

Por último entre a cidade e o a desembocadura do río Louro, parte das ruínas da antiga primeira cidade romana.

Posible plano da Tui romana, a cal se trasladaría en período suevo o antigo emprazamento castrexo de Campillum Tyde, máis facil de defender, onde se asenta a cidade actual.